Đất đỏ - Nguyễn Thiền Nghi
Bé nhớ cách đây sáu năm,khi anh vào,mẹ đã cố vét đơm một chén đầy cơm cho riêng anh,trong nồi chỉ còn là sắn lát khô dính cơm,anh đã san lại bát cơm vào hai chén của ba và mẹ còn mình thì đơm đầy chén sắn.Mẹ nói mấy anh cũng không chịu,anh nói ngoài đó anh có tiêu chuẩn gạo và màu không như trong này.Bé nhìn anh gắp rau luộc chấm vào chén nước chấm pha ruốc mới đem vào và ăn ngon lành,nhất là cái miệng anh khi nhai trông thật thèm,nhiều người đã nói vậy,làm Bé thấy đói hơn và đành cúi vào chén cơm của mình.Bé lại ngẩng lên nhìn anh xem có thay đổi gì nhiều hơn năm trước không,vẫn mái tóc hơi dài,da xạm đen,đôi mắt vẫn trầm sâu trong cái nhìn đầy yên ắng,đó cũng là điểm tựa mà mấy đứa em đều cần sự có mặt của anh dù là thời gian ngắn của mùa hè.Đã gần bốn mươi mà anh vẫn chưa chịu lấy vợ,ba đã nhiều lần nhắc nhở,khuyên nhỏ, khuyên to nhưng không thay đổi được.Bé nghỉ nếu anh lấy vợ thì tình cảm anh dành cho các em có nhiều như bây giờ không và sự mất mát nếu có chắc sẽ làm đau lòng Bé lắm,nhất là trong hoàn cảnh gia đình hiện giờ.Có lần Bé thử hỏi,anh chỉ cười và nói đang xin chuyển vào nên lấy chi cho vướng,Bé thấy lòng mình dâng lên nỗi vui bất chợt.Mẹ thương anh nhiều hơn so với những đứa con khác vì anh là người con trai còn sót lại của gia đình tại quê,không vợ con,không ba mẹ chăm sóc.Không thân thế,phải dạy ở vùng nông thôn cách xa thành phố đến hơn hai mươi lăm cây số.Đã hơn mười năm,mỗi tuần đạp xe về dạy đầu tuần và lên phố cuối tuần như một thói quen để nhuộm con người cho có mùi vị phố,có mùi vị bà con với dì dượng,dì thì đi buôn theo những chuyến tàu chợ vào Đà Nẵng còn dượng đạp xe thồ để kiếm sống.Mẹ cũng muốn anh sớm lấy vợ nhưng lại không nhắc nhở nhiều,còn ba thì không.Trong bữa cơm này chắc ba không hỏi nhưng các buổi sau thế nào cũng có tuy biết anh sẽ trả lời chống chế là năm tới hay đơn con xin chuyển vào đang được xét.Đúng như Bé nghĩ,ba chỉ hỏi thăm bà con ngoài đó thế nào từ những người quen thân trong xóm cũ đến những người bà con ở làng.Người nào biết thì anh trả lời,người nào không thì anh cười bảo ba làm như anh ăn rồi chỉ ở phố hay ở quê mình thôi.Ba nói hỏi quen miệng bởi nhớ quê quá.Xa quê gần chục năm lòng ba bao giờ cũng hướng về chốn cũ,nơi quê cha đất tổ,nơi gắn bó kỉ niệm từ thuở nhỏ cho đến lúc trưởng thành,biết bao điều cứ chôn chặt không rời.Sau một ngày lao động,thỉnh thoảng ba ngồi lặng yên trước hiên nhà trên chiếc ghế cũ,mắt lơ đểnh nhìn ra con đường nhựa vắng tanh bóng xe cộ đi ngang vào cuối ngày.Hình ảnh ngày xưa lần lượt diễn ra trong trí nhớ của ba cho đến khi trời nhuộm đen dần con người ba lúc nào không hay.Bé chăm chú nhìn không còn thấy chuyển biến trên khuôn mặt khi thì trầm ngâm,khi thì ngậm chặt môi,khi thì ẩn nụ cười chớm nhẹ mơ hồ,trôi nổi tuy là rất hiếm.Tất cả chỉ là bóng tối đè lên tâm thân ốm yếu mang đầy quá khứ để tan loãng vào đêm.
Cơn mưa đêm òa đổ tăng cái mát lạnh vùng núi giúp anh ngủ ngon sau hai ngày mỏi mệt trên chuyến tàu lửa chậm chạp,già cỗi,ngày ngồi dán chặt trên ghế gỗ song,đêm lót giấy báo,bìa thùng trên sàn để nằm đỡ lưng với giấc ngủ vụn thường phải thức giấc khi tàu vào ga,người lên xuống,tiếng rao hàng qua lại trong toa;Rời tàu lửa,anh phải đứng xếp hàng mua vé xe ở hai tuyến nối tiếp nhau mất cả hàng tiếng đồng hồ sau khi đi xe thồ đến bến thứ nhất.Anh thức dậy sau cùng,kịp ăn sắn luột buổi sáng với cả nhà .Ăn xong,anh kế Bé cùng ba mẹ chuẩn bị đi làm cỏ lúa nếp khu đất xin được ở lũng cao su cách nhà khoảng hai cây số.Anh cũng đòi đi.Mẹ nói anh mới vào còn mệt hãy nghỉ,hôm khác hãy làm.Anh không chịu,mặc vội áo quần cũ đi cùng Bé. Chợt nhìn thấy anh đi đầu trần,Bé bảo anh muốn trở thành người dân tộc sao không đội mũ.Anh tỏ vẻ không hiểu.Bé bảo da anh sẽ đen thui cho mà xem,rồi chạy vào nhà lấy chiếc nón không mấy lành lặn đem ra.Đất đỏ sau mưa cứ như nhảo ra bám sát vào đế dép thành một lớp lót,đi thấy cứng,dày lên khó chịu.Đất dính vào áo quần nhuộm màu vàng nâu khó phai,dính dày vào da khô cứng cảm giác như màu máu khô đóng vảy chờ tróc ra.Có bao giờ cuộc đời Bé sẽ gắn chặt vào miền đất ba dan xa lạ này không dứt được không.Bé nói ý nghĩ này cho anh nghe.Anh cười và nói đất núi làm sao giữ chân được một học sinh giỏi nhất lớp mười hai và xinh đẹp của trường trung học Tây đô,chỉ có sự sợ sệt,yếu kém nội lực,thiếu tư duy đúng đắn mới kìm hãm tiến bộ và tài năng mà thôi.Đất nước đã có sự thay đổi mới,bằng chứng em đã nộp đơn thi lại đại học mà lại là ngành kiến trúc sau bốn năm không thi sau kỳ thi lần đầu tiên đỗ mà không có giấy gọi đến tay.Rồi hỏi làm bài tốt không.Bé bảo rất tốt.Anh vòng tay qua vai vỗ vỗ và khen thật là thiên tài trong bốn năm dạy học tiểu học kiếm cơm,chỉ dành lại một năm vừa dạy vừa ôn thi mà vẫn làm bài và tự đánh giá rất tốt.Bé ửng mặt hồng lên bảo là Bé đánh giá theo chủ quan mong là kết quả không tệ để khỏi hỗ thẹn với anh.Đi qua những nhà quen với gia đình,Bé giới thiệu lại cho anh mỗi lần thấy người trong nhà đó đi ra hoặc nhìn ra chào.Một đoạn đường dài chưa tới mười hộ,nhà này cách nhà kia hơn trăm mét bề ngang,Bé thấy mình lạc lỏng trong sự hoang vắng,tĩnh mịch,dưới màu nắng vàng trong phảng phất cơn gió ban mai mát thấm lên môi cái hôn nhẹ nhàng hoang dại.Bé chợt nhớ tới Huy.Đúng lúc ấy anh hỏi bạn trai Bé có lên thăm không.Bé cười bảo là chưa thấy.Anh nói coi chừng người thành phố khó tin lắm.Bé im lặng không trả lời và nghĩ chắc anh nhắc nhở đến hoàn cảnh thực tại của gia đình,một nỗi buồn bất ngờ dâng lên,đôi chân vẫn bước song song với anh đến luống lúa nếp của nhà,nằm trọn giữa hai hàng cây cao su từ cây thứ nhất chạy sâu dọc cho đến cây cuối dãy.Lúa nếp đã cao ngang đầu gối.Năm người sắp hàng ngang từ hàng thứ nhất đi dọc vào,người vừa cúi khom lưng vừa nhổ cỏ.Cỏ lúa phải nhổ kịp, nếu không thì cỏ chụp phủ,cây lúa sẽ không phát triển,năng suất thấp.Khi cây còn thấp thì dùng sạc-lây để làm cỏ,bây giờ lá cây gần nhau đan lẫn phải nhổ bằng tay.Nhổ mới được tiếng đồng hồ,anh đã đứng thẳng lưng nhìn tới trước.Mẹ thấy vậy bảo tất cả nghỉ tay một chốc uống nước rồi làm tiếp.Dựa vào thân cây cao su,anh ngã nón quạt,uống cốc nước mẹ chuyển,mắt nhìn lên bầu trời trong xanh rồi chuyển về hướng chiều sâu của ruộng lúa.Bé biết anh không quen nên mỏi người bèn hỏi anh mỏi phải không.Anh lắc đầu cười có vẻ không thật.Tiếp tục nhổ cỏ chừng nửa giờ anh lại đứng thẳng người hỏi người em trai còn lâu nữa không.Anh kế Bé bảo cứ cúi mặt xuống đất mà nhổ đừng nhìn trước, đừng hỏi nữa.Anh thiếu kiên trì trong việc làm cỏ lúa.Mây đen kéo đến,mẹ nói anh về trước kẻo mưa giông,lạ nước dễ đau.Anh dạ ngay và dừng tay đứng lên chào ba mẹ về trước.Trời vẫn không mưa sáng đó.Trưa cả nhà về ăn cơm và chiều tiếp tục.Anh tham gia tiếp buổi chiều cùng nhà cho đến hết ruộng lúa nếp.Tắm rửa xong,anh và Bé đi dạo quanh vườn,dừng lại dưới mấy cây chôm chôm vói hái những trái vừa độ ngọt.Gần đó,cái giếng sâu chừng bảy mét,trên miệng giếng dây gàu một đầu cột chặt và quấn vào ống hình trụ làm bằng vỏ thùng đạn hàn nối với tay quay,trục quay và đặt tựa trên hai thanh sắt làm trục đứng,đầu kia cột giữa thanh ngang của cái gàu cao su đen.Miệng giếng có thành cao tám tấc xây bằng gạch và che tôn.Thành giếng đào thẳng không xây lót gạch hay bờ lô bên trong.Nước giếng được bơm tưới cây trồng trong tám sào vườn trồng sắn,hai chục thân cây vông cắm làm cọc trồng tiêu,hai cây phượng tây đỏ ở trước sân để lấy hoa cúng.Bé nói gia đình mình thiếu vốn,nếu không đã chuyển hướng sang trồng cà phê,thu nhập cà phê cao hơn và có khả năng thay đổi bộ mặt kinh tế của gia đình.Ba mẹ đang tìm cách vay mượn trong năm tới để thay cây trồng không biết có được không.Mây đen và mưa kéo nhanh tới.Hai anh em chạy vào nhà.Bé đem máng xối hứng nước vào bể đựng.Chị Bé đang nấu ăn.Bửa cơm tối sắp bắt đầu.
Những ngày hè thăm gia đình của anh quanh quẩn việc săn sóc ba mẹ, giúp gia đình làm vườn,chơi với các em,nằm đọc sách rồi cũng chấm dứt.Gia đình dậy sớm, ăn sáng,đợi chuyến xe đầu về bến huyện,tiếp tục mua vé về thành phố,lên ga xếp hàng mua vé đi Huế.Anh thích nhìn núi đồi,cây cối chìm lắng ẩn mình trong tối dần dần lộ ra mờ mờ ảo ảo dưới lớp sương dày,tắm mình trong hơi núi toát lạnh nên đã rủ Bé cùng ra đường đi lui đi tới đợi xe.Rừng cao su giờ như một khối vòm đen tăng bề cao của đất,đi bên anh Bé thấy nhớ Huy,người bạn học thời cấp ba,hiện đang học Đại học tại thành phố.Tháng mười một năm ngoái,Huy trốn học ngày thứ bảy lên đây hai ngày thăm Bé.Tháng ấy,rừng cao su trải thảm lá vàng khô che màu đất đỏ,cây trơ cành tựa những cây chổi khổng lồ đưa lên quét gió,Huy và Bé đi giữa hai hàng cây,dưới nắng vàng chiếu xiên bóng lên nền lá.Huy nói trên lũng cao su này đang có ba nguời đi.Bé đang ngạc nhiên nhìn quanh thì Huy chỉ hai cái bóng chồng nhau thành một bởi chiều ngang hai bước chân theo chiều ánh sáng.Mặt Bé chợt nóng lên,quay vội về hướng khác.Huy cũng ngại điều vừa nói liền xoay về những kỉ niệm cũ,về những người bạn cũ đang học,đang làm gì hiện nay.Nổi trôi trong hoài niệm bị chấm dứt khi anh hỏi nào có kết quả thi.Bé bảo chắc là đang có,nghe đâu nhà bác Năm Tôn có con ở thành phố đã có giấy báo.Anh sợ Bé buồn liền nói chắc em cũng sắp có.Bé cũng lo và nói lí lịch có nhấn chìm em thêm lần này nữa không.Anh nói lãnh đạo đã đổi mới tư duy về đào tạo và sử dụng con người,vả lại gia đình mình lí lịch chỉ xám chứ không đen ,cán bộ quản lý địa phương đã có cái nhìn và đánh giá đúng đắn hơn về bậc cấp của từng thành phần.Bé nói em cũng hy vọng như vậy.Tiếng xe đã vọng từ xa,Bé và anh vào nhà lấy hành lý cùng cả nhà ra đứng chờ vì từ khi nghe được âm thanh đến khi xe đến cũng cách đến hai ba cây số.Chiếc xe khách mẹ bồng con dừng lại,anh chào ba mẹ và các em cầm hành lý bước lên xe.Hơi ấm từ bình than hình trụ làm bằng sắt to gần bằng người lớn tạo năng lượng chạy xe gắn sau xe hâm nóng không khí buổi sáng cho những người ở lại,cho sự cô đơn của anh mang trở về quê.Ánh sáng lột trắng cảnh vật đồi núi,lột trắng sự khó khăn đeo đẳng con người bám mặt vào đất.Những kế hoạch kinh tế nhằm thay đổi đang còn ở trước mắt.Chắc rồi cũng sẽ đến.Cũng như Bé.
Anh về quê đúng một tuần,Bé nhận được giấy báo đỗ.Làm xong các thủ tục giấy tờ cần thiết ở địa phương,Bé về thành phố để nhập học với số tiền ít ỏi mà Bé đã dành dụm và ba mẹ cho cùng với dấu đất đỏ còn in hằn trên da tay chưa rửa sạch ngay được.Khó khăn,Bé không ngại,không buồn chỉ trừ một tin không vui là Huy đã bị tai nạn xe và đang nằm điều trị ở bệnh viện.Huy ơi,nếu xẩy ra điều gì không hay làm sao Bé có thể vui vẻ được trong những ngày đầu bước vào tương lai bằng cánh cửa đại học.
